AHŞAP MALZEMELERDE KURUTMANIN ÖNEMİ

AHŞAP SANAYİİNDE KURUTMA

Teknoloji çağının getirdiği yeniliklere ve çok sayıdaki yeni malzemenin rekabetine rağmen ağaç malzeme sahip olduğu önemli özellikleri, güzelliği ve çekiciliği nedeniyle günümüzde de hammadde ve malzeme olarak birçok kullanım yerinde önemini korumaktadır. Hafifliğine göre direncinin yüksek olması, kolay işlenmesi, iyi boya ve cila kabul etmesi, ısıyı yalıtması, sesi absorbe etmesi gibi iyi özellikleri yanında, dış görünüşünün güzelliği ile kullanıldığı yerde sıcak ve hoş bir hava yaratmaktadır.

Ancak, ağaç malzeme istenmeyen bazı özelliklere de sahiptir. Organik bir madde olması nedeniyle çürümektedir. Kolay yanmaktadır. Kuru ise bünyesine su alarak, yaş ise su kaybederek boyutlarını değiştirmektedir. Boyut değiştirme liflere paralel, yıllık halkalara dik ve teğet yönlerde farklı miktarlarda olmaktadır.

Modern ağaç teknolojisi ağaç malzemenin arzu edilmeyen söz konusu özelliklerini iyileştirici birçok yöntem ve olanak bulmuştur. Odunun masif yapısını bozmadan arzu edilmeyen özelliklerini iyileştirici teknik işlemlerin en önemlileri kurutma, buharlama, emprenye ve yüzey işlemleridir.

Herhangi bir ağaç türüne ait kerestenin kusursuz bir şekilde kurutulabilmesi için, iyi bir kurutma programına ihtiyaç vardır. Böyle bir program yoksa bunun yeniden hazırlanması gerekir.

1. KURUTMANIN TANIMI VE ÖNEMİ

Kurutma, ağaç malzemenin içerisinde bulunan ve kullanım amacı için uygun olmayan suyun atılması işlemidir. İdeal bir kurutmada; kurutulacak malzemenin kalitesinin korunması, kurutma süresinin mümkün olduğu kadar kısa olması ve kurutma giderlerinin en düşük düzeyde tutulması amaçları bir bütün olarak birlikte gerçekleştirilmelidir.

Kurutmada kullanılacağı yerde ağaç malzemede bulunması gereken kuruluk derecesi son derece önemlidir. Kullanım yerindeki kuruluk derecesine uygun olmayan ağaç malzeme rutubet almak veya vermek suretiyle boyutlarını değiştirmektedir. Böylece ağaçtan yapılmış ürünlerde arzu edilmeyen kusurlar ortaya çıkmaktadır. Örneğin, rutubet kaybederek masif mobilyaların birleşme yerlerinde gevşemeler, pencere doğramalarında, kapılarda dönüklükler; çerçeve köşelerinde açılmalar, raflarda kısalmalar, oluklaşmalar ve dönmeler, döşeme bireyleri arasında açılmalar meydana gelmektedir.

Bu nedenle ağaç malzeme kullanılmadan önce kullanım yerinin gerektirdiği kuruluk derecesine kadar kurutulmalıdır. Aşağıda bazı kullanım yerleri için ağaç malzemede bulunması gereken rutubet miktarları verilmiştir.

KULLANIM YERİ

RUTUBET MİKTARI      (%)

Kreazot ile emprenye edilecek malzeme (direkler, traversler) Karkas yapılar ve açıkta kullanılan ağaç malzeme Fıçı tahtaları                                                            Taşıt araçları, uçaklar, gemi güverteleri Spor aletleri, açıkta kullanılan aletler, bahçe mobilyası Dış pencere doğramaları, kapılar Soba ile ısıtılan yerler için mobilya Kaloriferle devamlı ısıtılan yerler için mobilya Yer döşemeleri, parkeler Radyo, televizyon, müzik seti yapımı Kaplama levha ve kontrplak Yonga levha Lif levha

25 16-22 17-20 15-16 12-16 12-16 12-15 6-10 6-8 6-8 6-8 7-8 5-7

2. KURUTMANIN FAYDALARI

Kurutma ile ağaç malzemeye birçok iyi özellik kazandırılmaktadır.

1-           İyice kurutulmuş ağaç malzeme, kuruluk derecesi muhafaza edilebilirse çürümez.

Çürüklük yapan mantarların ağaç malzemeye arız olabilmeleri için rutubet, sıcaklık ve oksijene ihtiyaçları vardır. Bu faktörlerden birinin kontrol altında tutulması ile odunun çürümesini önlemek mümkündür.

2-           İyi kurutulmuş ağaç malzeme pek az çalışır. Böylece çatlama, çarpılma, dönme gibi kusurların oranı düşer.

3-           Odunun işlenmesinde, örneğin planyalama, frezeleme, lamba-zıvana açma, delik açma, zımparalama gibi işlemlerde sıhhatli boyutlar ve daha düzgün yüzeyler elde edilir.

4-           Tutkallanma ve yapışma kabiliyeti artar.

5-           Dış etkenlere karşı yapılan koruyucu yüzey işlemlerinde başarı oranı yükselir.

6-           Odunun direnci, sertliği, çivi ve boya tutma kabiliyeti artar.

7-           Öte yandan kurutma sonucunda ağaç malzemenin ağırlığında azalma meydana gelmekte ve böylece taşımada kolaylık ve tasarruf sağlanmaktadır.

3. KURUTMA ŞEKİLLERİ

Kereste endüstrisinde imalat aşamasından geçen kereste kullanım yerine ulaşmadan önce kurutulmak üzere ya doğrudan doğruya açıkta veya sundurmalar altında istif edilerek doğal kurutmaya ya da bu maksat için yapılmış kurutma fırınlarında teknik kurutmaya sevk edilmektedir. Her iki kurutma şeklinde de kuruma kerestenin çevresindeki havanın sıcaklığı, bağıl nemi ve hareketi gibi önemli dış kurutma faktörlerinin etkisi altında gerçekleşmektedir. Doğal kurutmada kurumayı etkileyen bu dış faktörlere hiçbir teknik müdahale söz konusu değildir. Ağaç malzemenin kuruluk derecesi havanın sıcaklığını ve bağıl nemini etkileyen coğrafi mevki, yükseklik, rutubetli ve kuru rüzgarlar, güneşli ve yağışlı günler, gece gündüz, mevsimler gibi birçok faktörün etkisi altında meydana gelmektedir. Teknik kurutmada ise, dış kurutma faktörleri kontrol altına alınıp ayarlanabilmekte ve ağacın özellikleri, kurutmanın amacı ve kurutmada kalite istekleri dikkate alınarak istenilen şiddette ve istenilen sonuç rutubetine kadar kurutma yapmak mümkün olmaktadır.

4. NİÇİN TEKNİK KURUTMA?

Doğal kurutma ile ulaşılan kuruluk derecesi kurutma alanının coğrafi durumuna göre % 10-20 arasında değişmektedir. Ülkemiz şartlarında ise genellikle % 12-15 kadardır. Bu değerler kalorifer ve soba ile ısıtılan kapalı yerlerde kullanılacak ağaç malzeme (çeşitli mobilyalar, parke, panel, iç kapılar) için yüksektir.

Doğal kurutmada kurutma süresi uzundur. Bu süre zarfında kereste her türlü doğal afetlere, bitkisel ve hayvansal zararlılara açıktır. Kapital, ölü kapital durumundadır.

Doğal kurutma pahalı bir kurutma yöntemidir. Çünkü depo yerinin temin edilmesi, düzenlenmesi, etrafının çevrilmesi, bakım ve kontrolü ve sigortası doğal kurutmanın giderlerini arttırmaktadır. Uzun süre açıkta bekleme sonucu değer kaybı yükselir.  Ayrıca piyasa isteklerine zamanında cevap vermek mümkün değildir.

Bu nedenle gelişmiş ülkelerde ağaç malzemenin kurutulmasında doğal kurutma değil teknik kurutma uygulanmaktadır. Ülkemizde önceleri yalnız parke taslaklarının kurutulmasında uygulanan teknik kurutma; daha sonra iç dekorasyon, mutfak, ev ve okul mobilyası yapımında uygulanmaya başlanmıştır.

Teknik kurutma ile düşük rutubet derecelerine kadar ulaşmak mümkündür. Kurutma kayıpları daha azdır. Piyasa isteklerine daha çabuk uyulabilmektedir. Doğal kurutmadan daha ekonomiktir.          

5.   KURTMANIN AHŞABA KAZANDIRDIKLARI

İyi kurutulmuş ahşap sahip olduğu rutubete göre bulunduğu ortamda daha az nem alıp-verir ve bu nedenle az çalışır. Böylece çatlama, eğilme, bükülme, dönme gibi şekil değişmelerinin oranı azalır. 

Ahşabın rutubeti kullanım yerinin sıcaklık ve bağıl nemine bağlı olarak oluşan denge rutubetine uymadığı takdir de nem alarak veya nem vererek boyutlarını değiştirmektedir. ‘Çalışma’ olarak ifade edilen boyutlardaki değişme liflere paralel, radyal ve teğet yönlerde farklı miktarlarda olduğu için ahşapta gerilmeler hâsıl olmakta ve bu gerilmelerin etkisi ile çatlama, çarpılma, birleşme yerlerinde açılmalar oluşmaktadır. Bu nedenle kereste kullanım yeri dikkate alınarak, kullanım yerinin denge rutubetine kadar kurutulmalıdır.

6.   KURUTMANIN AMACI

Ahşap özünde canlı bir organizmadır. Örneğin; evinizde kullandığınız parke, ormanlardan gelmektedir. Bunları kestiniz ve İstanbul'a getirdiniz, evinize soktunuz. Evinizde sıcaklık 20 derecenin altına düşmez, yazın 30 derecenin üstüne çıkar. Dolayısıyla şartlar değişmiş durumdadır, şartlar değişince ağaç kendini buna uydurmak zorunda kalır, uydurmazsa çalışır veya ömrünü devam ettiremez. Kurutmanın mantığı ağacı kullanımdan, pencere, kapı yapılmadan önce ıslah edilmesidir. Ağacın içinde hayatını devam ettiren su bulunmaktadır, bu ağacın aynı zamanda çalışmasını sağlamaktadır. Bu su çok olursa şişme meydana gelir, az olursa çatlama gerçekleşir. Bunu öyle bir dengede tutmak lazım ki çatlamasın, patlamasın ve de su döküldüğü zaman, hava yağmurlu ya da nemli olduğu zaman çalışmasın. Bunun için de kondisyone olması lazım, yani dengeye uyması gerekmektedir. Kurutma fırınları bu dengeyi sağlar. Bu durum program dâhilinde gerçekleştirilirse ağaçta bir deformasyon olmaz.

Ağaç malzeme içerisinde bulunan ve kullanım yeri için uygun olmayan (fazla olan) suyun atılmasıdır. Bu tanımda bize hedef gösterilmektedir. Bu hedef ağaç malzemeyi rutubet bakımından kullanacağı yere uygun hale getirme hedefidir.

www.gncahsap.com