AHŞAP SANAYİİNDE KURUTMA
Teknoloji çağının getirdiği
yeniliklere ve çok sayıdaki yeni malzemenin rekabetine rağmen ağaç malzeme
sahip olduğu önemli özellikleri, güzelliği ve çekiciliği nedeniyle günümüzde de
hammadde ve malzeme olarak birçok kullanım yerinde önemini korumaktadır.
Hafifliğine göre direncinin yüksek olması, kolay işlenmesi, iyi boya ve cila
kabul etmesi, ısıyı yalıtması, sesi absorbe etmesi gibi iyi özellikleri
yanında, dış görünüşünün güzelliği ile kullanıldığı yerde sıcak ve hoş bir hava
yaratmaktadır.
Ancak, ağaç
malzeme istenmeyen bazı özelliklere de sahiptir. Organik bir madde olması
nedeniyle çürümektedir. Kolay yanmaktadır. Kuru ise bünyesine su alarak, yaş
ise su kaybederek boyutlarını değiştirmektedir. Boyut değiştirme liflere
paralel, yıllık halkalara dik ve teğet yönlerde farklı miktarlarda olmaktadır.
Modern ağaç
teknolojisi ağaç malzemenin arzu edilmeyen söz konusu özelliklerini
iyileştirici birçok yöntem ve olanak bulmuştur. Odunun masif yapısını bozmadan
arzu edilmeyen özelliklerini iyileştirici teknik işlemlerin en önemlileri
kurutma, buharlama, emprenye ve yüzey işlemleridir.
Herhangi bir
ağaç türüne ait kerestenin kusursuz bir şekilde kurutulabilmesi için, iyi bir
kurutma programına ihtiyaç vardır. Böyle bir program yoksa bunun yeniden
hazırlanması gerekir.
- KURUTMANIN TANIMI VE
ÖNEMİ
Kurutma, ağaç
malzemenin içerisinde bulunan ve kullanım amacı için uygun olmayan suyun
atılması işlemidir. İdeal bir kurutmada; kurutulacak malzemenin kalitesinin
korunması, kurutma süresinin mümkün olduğu kadar kısa olması ve kurutma
giderlerinin en düşük düzeyde tutulması amaçları bir bütün olarak birlikte
gerçekleştirilmelidir.
Kurutmada
kullanılacağı yerde ağaç malzemede bulunması gereken kuruluk derecesi son
derece önemlidir. Kullanım yerindeki kuruluk derecesine uygun olmayan ağaç
malzeme rutubet almak veya vermek suretiyle boyutlarını değiştirmektedir.
Böylece ağaçtan yapılmış ürünlerde arzu edilmeyen kusurlar ortaya çıkmaktadır.
Örneğin, rutubet kaybederek masif mobilyaların birleşme yerlerinde gevşemeler,
pencere doğramalarında, kapılarda dönüklükler; çerçeve köşelerinde açılmalar,
raflarda kısalmalar, oluklaşmalar ve dönmeler, döşeme bireyleri arasında
açılmalar meydana gelmektedir.
Bu nedenle ağaç
malzeme kullanılmadan önce kullanım yerinin gerektirdiği kuruluk derecesine
kadar kurutulmalıdır. Aşağıda bazı kullanım yerleri için ağaç malzemede
bulunması gereken rutubet miktarları verilmiştir.
KULLANIM YERİ
|
RUTUBET
MİKTARI (%)
|
Kreazot ile
emprenye edilecek malzeme (direkler, traversler)
Karkas
yapılar ve açıkta kullanılan ağaç malzeme
Fıçı
tahtaları
Taşıt
araçları, uçaklar, gemi güverteleri
Spor
aletleri, açıkta kullanılan aletler, bahçe mobilyası
Dış pencere
doğramaları, kapılar
Soba ile
ısıtılan yerler için mobilya
Kaloriferle
devamlı ısıtılan yerler için mobilya
Yer
döşemeleri, parkeler
Radyo,
televizyon, müzik seti yapımı
Kaplama levha
ve kontrplak
Yonga levha
Lif levha
|
25
16-22
17-20
15-16
12-16
12-16
12-15
6-10
6-8
6-8
6-8
7-8
5-7
|
- KURUTMANIN FAYDALARI
Kurutma ile
ağaç malzemeye birçok iyi özellik kazandırılmaktadır.
1-
İyice
kurutulmuş ağaç malzeme, kuruluk derecesi muhafaza edilebilirse çürümez.
Çürüklük yapan
mantarların ağaç malzemeye arız olabilmeleri için rutubet, sıcaklık ve oksijene
ihtiyaçları vardır. Bu faktörlerden birinin kontrol altında tutulması ile
odunun çürümesini önlemek mümkündür.
2-
İyi
kurutulmuş ağaç malzeme pek az çalışır. Böylece çatlama, çarpılma, dönme gibi
kusurların oranı düşer.
3-
Odunun
işlenmesinde, örneğin planyalama, frezeleme, lamba-zıvana açma, delik açma,
zımparalama gibi işlemlerde sıhhatli boyutlar ve daha düzgün yüzeyler elde
edilir.
4-
Tutkallanma
ve yapışma kabiliyeti artar.
5-
Dış
etkenlere karşı yapılan koruyucu yüzey işlemlerinde başarı oranı yükselir.
6-
Odunun
direnci, sertliği, çivi ve boya tutma kabiliyeti artar.
7-
Öte
yandan kurutma sonucunda ağaç malzemenin ağırlığında azalma meydana gelmekte ve
böylece taşımada kolaylık ve tasarruf sağlanmaktadır.
- KURUTMA ŞEKİLLERİ
Kereste
endüstrisinde imalat aşamasından geçen kereste kullanım yerine ulaşmadan önce
kurutulmak üzere ya doğrudan doğruya açıkta veya sundurmalar altında istif
edilerek doğal kurutmaya ya da bu maksat için yapılmış kurutma fırınlarında
teknik kurutmaya sevk edilmektedir. Her iki kurutma şeklinde de kuruma
kerestenin çevresindeki havanın sıcaklığı, bağıl nemi ve hareketi gibi önemli
dış kurutma faktörlerinin etkisi altında gerçekleşmektedir. Doğal kurutmada
kurumayı etkileyen bu dış faktörlere hiçbir teknik müdahale söz konusu
değildir. Ağaç malzemenin kuruluk derecesi havanın sıcaklığını ve bağıl nemini
etkileyen coğrafi mevki, yükseklik, rutubetli ve kuru rüzgarlar, güneşli ve
yağışlı günler, gece gündüz, mevsimler gibi birçok faktörün etkisi altında
meydana gelmektedir. Teknik kurutmada ise, dış kurutma faktörleri kontrol
altına alınıp ayarlanabilmekte ve ağacın özellikleri, kurutmanın amacı ve
kurutmada kalite istekleri dikkate alınarak istenilen şiddette ve istenilen
sonuç rutubetine kadar kurutma yapmak mümkün olmaktadır.
- NİÇİN TEKNİK KURUTMA?
Doğal kurutma
ile ulaşılan kuruluk derecesi kurutma alanının coğrafi durumuna göre % 10-20
arasında değişmektedir. Ülkemiz şartlarında ise genellikle % 12-15 kadardır. Bu
değerler kalorifer ve soba ile ısıtılan kapalı yerlerde kullanılacak ağaç
malzeme (çeşitli mobilyalar, parke, panel, iç kapılar) için yüksektir.
Doğal kurutmada
kurutma süresi uzundur. Bu süre zarfında kereste her türlü doğal afetlere,
bitkisel ve hayvansal zararlılara açıktır. Kapital, ölü kapital durumundadır.
Doğal kurutma
pahalı bir kurutma yöntemidir. Çünkü depo yerinin temin edilmesi, düzenlenmesi,
etrafının çevrilmesi, bakım ve kontrolü ve sigortası doğal kurutmanın
giderlerini arttırmaktadır. Uzun süre açıkta bekleme sonucu değer kaybı
yükselir. Ayrıca piyasa isteklerine
zamanında cevap vermek mümkün değildir.
Bu nedenle
gelişmiş ülkelerde ağaç malzemenin kurutulmasında doğal kurutma değil teknik
kurutma uygulanmaktadır. Ülkemizde önceleri yalnız parke taslaklarının
kurutulmasında uygulanan teknik kurutma; daha sonra iç dekorasyon, mutfak, ev
ve okul mobilyası yapımında uygulanmaya başlanmıştır.
Teknik kurutma
ile düşük rutubet derecelerine kadar ulaşmak mümkündür. Kurutma kayıpları daha
azdır. Piyasa isteklerine daha çabuk uyulabilmektedir. Doğal kurutmadan daha
ekonomiktir.
5.
KURTMANIN AHŞABA
KAZANDIRDIKLARI
İyi kurutulmuş
ahşap sahip olduğu rutubete göre bulunduğu ortamda daha az nem alıp-verir ve bu
nedenle az çalışır. Böylece çatlama, eğilme, bükülme, dönme gibi şekil
değişmelerinin oranı azalır.
Ahşabın rutubeti
kullanım yerinin sıcaklık ve bağıl nemine bağlı olarak oluşan denge rutubetine
uymadığı takdir de nem alarak veya nem vererek boyutlarını değiştirmektedir.
‘Çalışma’ olarak ifade edilen boyutlardaki değişme liflere paralel, radyal ve
teğet yönlerde farklı miktarlarda olduğu için ahşapta gerilmeler hâsıl olmakta
ve bu gerilmelerin etkisi ile çatlama, çarpılma, birleşme yerlerinde açılmalar
oluşmaktadır. Bu nedenle kereste kullanım yeri dikkate alınarak, kullanım
yerinin denge rutubetine kadar kurutulmalıdır.
6.
KURUTMANIN AMACI
Ahşap
özünde canlı bir organizmadır. Örneğin; evinizde kullandığınız parke,
ormanlardan gelmektedir. Bunları kestiniz ve İstanbul'a getirdiniz, evinize
soktunuz. Evinizde sıcaklık 20 derecenin altına düşmez, yazın 30 derecenin
üstüne çıkar. Dolayısıyla şartlar değişmiş durumdadır, şartlar değişince ağaç
kendini buna uydurmak zorunda kalır, uydurmazsa çalışır veya ömrünü devam
ettiremez. Kurutmanın mantığı ağacı kullanımdan, pencere, kapı yapılmadan önce
ıslah edilmesidir. Ağacın içinde hayatını devam ettiren su bulunmaktadır, bu
ağacın aynı zamanda çalışmasını sağlamaktadır. Bu su çok olursa şişme meydana
gelir, az olursa çatlama gerçekleşir. Bunu öyle bir dengede tutmak lazım ki
çatlamasın, patlamasın ve de su döküldüğü zaman, hava yağmurlu ya da nemli
olduğu zaman çalışmasın. Bunun için de kondisyone olması lazım, yani dengeye
uyması gerekmektedir. Kurutma fırınları bu dengeyi sağlar. Bu durum program dâhilinde
gerçekleştirilirse ağaçta bir deformasyon olmaz.
Ağaç malzeme
içerisinde bulunan ve kullanım yeri için uygun olmayan (fazla olan) suyun
atılmasıdır. Bu tanımda bize hedef gösterilmektedir. Bu hedef ağaç malzemeyi
rutubet bakımından kullanacağı yere uygun hale getirme hedefidir.